In mijn jonge jaren was ik een groot bluesliefhebber. Met een vriend had ik het plan opgevat een concert van Freddie King te bezoeken, een blueslegende die in de jaren 70 furore maakte. Het optreden zou plaatsvinden in het Lochemse openluchttheater. Mijn ouders boden spontaan aan ons daar naartoe te brengen, en pas vele jaren later begreep ik waarom dat was.

Daarvoor neem ik de lezer even terug naar een belangrijk episode uit de onderwijsgeschiedenis, toen minister Jo Cals in 1963 de Wet op het Voortgezet Onderwijs door de Tweede Kamer wist te loodsen. Een huzarenstukje dat Cals tot de succesvolste minister van onderwijs gemaakt heeft. De wet was omvangrijk omdat die niet alleen het voortgezet onderwijs regelde maar ook hele delen van het middelbaar en hoger beroepsonderwijs. Daarom hebben we het nog steeds over de Mammoetwet. Cals was een voortvarende jurist die het momentum greep en was bovendien intelligent en behendig. Want het wetsvoorstel was gecompliceerd en zat vol controversiële onderwerpen, maar Cals was zo handig om in het parlementaire debat toe te zeggen dat al die onderwerpen grondig zouden worden doorgesproken met het onderwijsveld. Daar renden ook toen al een boel spelers rond.

Toen topambtenaar Max Goote de enorme lijst aan gespreksonderwerpen overzag zei hij dat Cals gelijk had ‘en dat dit overleg natuurlijk moet gebeuren, maar hij weet niet wat hij tevoorschijn heeft geroepen. Zoek maar vast een permanent conferentieoord op’. Dat werd de Hof van Gelre in Lochem en Goote kreeg de taak dit Lochems Overleg te organiseren en te leiden. Dat geschiedde in een groot aantal conferenties in zo’n 30 werkgroepen en resulteerde in  een overgangswet waardoor de Mammoetwet in 1968 in werking kon treden. Het Lochems Overleg was uniek en werd in de loop ervan steeds meer gewaardeerd door de deelnemers. Bovendien was het nog nooit voorgekomen dan een wet zo grondig uitonderhandeld werd met degenen voor wie die bedoeld was, ook niet op andere beleidsterreinen dan onderwijs. Max Goote meende zelfs dat zoiets nergens ter wereld had plaatsgevonden.

Mijn vader was een Friese boerenzoon die zich via de kweekschool en dankzij een reeks van aktes en opleidingen geschopt had tot directeur van de Pedagogische Academie in Sneek en tot voorzitter van het grootste schoolbestuur van deze stad. Hij hoorde bij de delegatie die namens de protestants-christelijke kweekscholen aan het Lochems overleg meedeed. Als kind wist ik wel dat hij vaak naar Lochem moest maar pas decennia later, en toen hij al overleden was, begreep ik dat dit voor de befaamde Lochemse conferenties was. Dit besef deed me wat en doet dat nog steeds.

Vandaar dat we van mijn ouders een lift kregen naar Lochem; ze wilden de Hof van Gelre een keer aandoen, maar dan samen. 

Het concert van Freddie King was trouwens ook memorabel.

Het bijpassende muziekfragment:

https://youtu.be/mE9H1bW-zQ4

Bron: Knippenberg en van der Ham. Een bron van aanhoudende zorg. 75 jaar Ministerie van Onderwijs, Kunsten en Wetenschappen. Assen 1993

Dus zo is het volkslied in het Regeerakkoord gekomen: ‘Op school leren kinderen het Wilhelmus, inclusief de context ervan’. Nu gebeurt dat al maar het kan geen kwaad dat de overheid hier nog eens de nadruk op legt. Want we mogen in onze handen knijpen met ons volkslied. De strekking ervan is ingetogen en bescheiden, wars ook van het triomfalisme dat zoveel andere volksliederen kenmerkt. Uiteraard heeft het Wilhelmus ook grote esthetische, muzikale,  literaire en historische waarde en dat maakt het wat mij betreft tot een van de mooiste nationale volksliederen. Maar vooral, het is een emancipatielied. Het Wilhelmus hoorde tot de geuzenliederen die de Nederlandse opstand ondersteunden en heeft als nationaal volkslied velen die zuchtten onder de Bezetting troost en steun geboden. Je kunt het Wilhelmus daarom goed vergelijken met het ‘We shall overcome’ van de Amerikaanse burgerrechtenbeweging en het ‘Something inside so strong’, dat de strijd tegen de Apartheid begeleidde. Door die strekking kan het ook de strijd van leraren voor betere arbeidsvoorwaarden steunen. Dat geldt trouwens ook voor de velen die zich vanuit de zorg, de politie, defensie en andere sectoren voor de publieke zaak inzetten en die bestuur en beleid ervaren als een ‘tyrannie die hen ’t hert doorwondt’.

Overigens is het Wilhelmus pas in de 30er jaren van de vorige eeuw nationaal volkslied geworden. De toenmalige regering gaf er blijk van de tekenen des tijds te verstaan, want anders zaten we nog steeds met het “Wien Neerlands bloed door d’aderen stroomt”, een lied dat wel heel onwelriekend geurt naar bloed en bodem. Dat liefhebbers van rechts nationaal vlagvertoon zich het Wilhelmus hebben toegeëigend is daarom onterecht en ongepast. Maar dit wordt ook in de hand gewerkt door weldenkend Nederland dat zich kennelijk te goed voelt voor het Wilhelmus en de linkse kerk die verzuimt het in zijn liturgie op te nemen. En leraren zouden echt beter kunnen weten, zeker als ze alle coupletten eens tot zich namen.

Een kans voor open doel dus, deze aansporing van het Kabinet. Laten leraren onze jeugd ervan doordringen wat de emancipatoire betekenis van het Wilhelmus is. Maak het van vreemde smetten vrij, meesters en juffen van Nederland!

Het bijpassende muziekfragment

Als je vroeger op voetbal zat moest je van tevoren altijd even checken of de wedstrijd door zou gaan; de staat van het veld of de weersomstandigheden konden immers aanleiding zijn de wedstijd af te lasten. Daarvoor kon je terecht bij een kastje dat ergens op een centrale plek in je dorp of stad hing. Er zat een glazen venster voor waarachter je de recentste mededelingen kon lezen. Die werden doorgaans met punaises bevestigd.

Die tijd ligt ver achter ons. De communicatie tussen de sportverenigingen en zijn leden gaat veel meer digitaal. En dat geldt niet alleen voor de sport, maar ook voor jeugdverenigingen, de scouting en de amateurkunstbeoefeing. En uiteraard de scholen. Dit gaat overwegend met smartphones en is voor de jeugd een volstrekt normale aangelegenheid.

Natuurlijk is er discussie mogelijk over de wenselijkheid hiervan, zeker ook als het gaat om de vraag naar het gebruik van smartphones in de klas en als leermiddel. Maar is het kies die discussie aan te zwengelen nu zo’n 1000 Haagse kinderen uit minder fortuinlijke milieus een smartphone krijgen? Mogen deze kinderen niet net als hun leeftijdsgenoten volop deelnemen aan het digitale verkeer met de school? Dat de goegemeente dit initiatief aangrijpt om de smartphonediscussie als zodanig aan te zwengelen illustreert dat de maatschappelijke tweedeling bestaat.

De opmerkingen van John Hattie (Trouw, 12 november 2015) over het Nederlandse onderwijs zijn behartenswaardig en zetten aan tot grondige reflectie op ons onderwijssysteem en op de selectiemechanismen die slecht uitpakken voor de jeugd die van ver moet komen. Echter, de oorzaken voor en de remedie voor achterstand is niet alleen een kwesite van onderwijs, maar heeft te maken met de ontwikkelingsgerichtheid van de hele omgeving waarin kinderen en jongeren opgroeien. Twee voorbeelden.

1. Jongeren in gegoede wijken hebben een veel beter toekomstperspectief in onderwijs, werk en leven dan hun leeftijdgenoten in achterstandswijken. Niet de verschillen in onderwijskwaliteit zijn daarvoor bepalend, maar de algehele pedagogische en educatieve kwaliteit van de omgeving waar kinderen en jongeren zich bewegen en door alles wat ze thuis in en in hun vrije tijd meemaken; van de allervroegste leeftijd totdat ze de jaren des onderscheids hebben bereikt. Scholen roeien in deze wijken met de stroom mee.

2. Taalachterstanden die kinderen in de vroege leeftijd oplopen werken de hele schoolloopbaan door, zo is bekend; dit illustreert dat onderwijs hier veel minder klaarmaakt dan doorgaans wordt aangenomen, en dat het eerder de thuissituatie is die hier het verschil maakt. Hier wreekt zich het feit dat het inburgeringsbeleid de laatste jaren teruggebracht is tot een zoek-het-maar-uit benadering en daar heeft iedereen die zich inzet voor de jeugd last van.

De jeugd in achterstandwijken is de klos. En de samenleving evenzeer. 

Natuurlijk doet de school ertoe maar hij maakt niet het verschil. Dat is een zaak van de hele community waarin kinderen en jongeren opgroeien. De tragiek is daarom dat de jeugd in achterstandswijken op zeker vier dimensies gepakt wordt.

1. Door een onderwijssysteem dat voor hen onvoldoende werkt.
2. Door het ontbreken van inburgeringsbeleid waardoor hun ouders onvoldoende toegerust zijn voor de rol die redelijkerwijs van hen verwacht mag worden.
3. Door de kortingen op achterstandsgeld waardoor scholen in deze wijken minder armslag krijgen voor hun belangrijke werk.
4. En door de bezuinigingen op het gemeentefonds die zonder twijfel zullen leiden tot een verminderde financiële inzet van de gemeenten op andere disciplines die zo belangrijk zijn voor de ontwikkeling van de jeugd: zoals opvoedondersteuning, babyzorg, kinderopvang, muziek en jeugdtheater, sport, de bieb, jeugdwelzijn, jongerenwerk, jeugd- en gezondheidszorg. Dit alles gaat ons en de komende generaties nog flink opbreken.

Dit alles gaat ons en de komende generaties nog flink opbreken.

Jeugdzorg, wees alert en zoek de grens op. Aldus een oproep van het Amsterdamse VVD Raadslid Samira Bouchibti in het Parool van 16 oktober. Hierbij een reactie.

In één van de achterstandswijken van Rotterdam Zuid woont een jongen van zo’n 13 jaar die het zowel thuis als op school niet kan vinden. Deze jongen, laten we hem Ahmed noemen, krijgt niet bepaald ouderlijke liefde en is inmiddels op drie scholen geweigerd omdat hij zich op school agressief pleegt te gedragen. Het wijkteam doet zijn best hem alsnog te plaatsen maar boekt tot op heden geen resultaat; maar dan nog is het zeer de vraag of deze jongen echt goed af is als hij op een school toegelaten wordt.

Nu is er in de wijk ook een sportvereniging en daar heeft Ahmed het erg naar de zin. Hij is er actief, traint de kleintjes, ruimt op en wat al niet. Hij voelt zich daar thuis omdat de mensen die de club leiden hem toegewijd zijn en desnoods op huisbezoek gaan om hem erbij te houden. Want hij schaamt zich soms zo dat hij ook niet meer naar de club durft. Maar hier ondervindt hij de liefde, de waardering en de activiteiten die zijn zelfwaardering en -vertrouwen sterken, de basis toch voor ieders kwaliteit van leven en voor verdere ontwikkeling in het onderwijs en in de samenleving. En anders dan op school vertoont hij er totaal geen agressief gedrag.

Ik wil hiermee illustreren dat het vaker dan nodig vastloopt als de jeugdhulpverlening zich uitsluitend op zijn eigen voorzieningen of op de school richt. Het vindgebied is groter; als je weet dat er in een wijk als deze meer liefdevolle en toegewijde mensen zijn, dan heeft een kind ook een grotere kans om zo iemand te vinden dan wanneer je je uitsluitend op de gebruikelijke hulpverlening richt. Dat is in deze wijk het geval en dat geldt ongetwijfeld elders eveneens, in Rotterdam, Amsterdam of waar ook. Dat veronderstelt wel dat deze wijk een gemeenschap is waar velen elkaar kennen en weten wat ze aan elkaar hebben. En dat vergt samenlevingsopbouw.

Dit voorbeeld laat zien dat de pedagogische civil society wel degelijk iets vermag. Hebben we daarmee het paradijs op aarde en een oplossing voor elk kind dat in de verdrukking zit? Erg waarschijnlijk is dat niet. Maar als je als hulpverlener beter om je heen kijkt dan is het repertoire aan oplossingsmogelijkheden groter en gevarieerder dan je denkt. Dan mag je niet slechts tot de grens gaan maar wordt je uitgedaagd tot grenzeloosheid.

Dit is een must voor de velen die iets hebben met Erasmus en/of met oude muziek. En een aanrader voor de weinigen bij wie dat niet het geval is.

Op woensdag 28 oktober wordt om 19.30 uur in de Rotterdamse Laurenskerk het Erasmusproject van Jordi Savall uitgevoerd. Hij doet dit samen met zijn ensembles La Capella Reial de Catalunya en Hespèrion XXI. Het programma bestaat uit westerse, Turkse, Arabische en sefardische muziek uit Erasmus’ tijd. En er is ‘spoken word’ uit de teksten van Erasmus en enkele van zijn tijdgenoten. Daarvoor zullen Loes Luca , Peter Blok, Porgy Franssen en leerlingen van het Erasmiaans Gymnasium aantreden. Het concert is het prominentste onderdeel van een breder scala aan activiteiten op 28 oktober, de dag dat de grote Europese filosoof en humanist in Rotterdam geboren werd.

Jordi Savall                                                                                                                            

De gambist Jordi Isavall hoort tot de absolute wereldtop van het oude muziek circuit. Samen met zijn ensembles heeft hij een enorm oeuvre opgebouwd. Bijgaande link bevat een video waarin hij vertelt wie hij is en wat zijn beweegreden waren voor dit Erasmusproject.

http://cobra.canvas.be/cm/cobra/muziek/1.1528119

Turbulente tijden

Erasmus leefde in een tijd die net zo turbulent was als nu. Globalisering, oorlogen en mensen ‘on the move’, ingrijpende nationale en economische wendingen en vooral religieuze onenigheid, heel veel religieuze onenigheid. De Turken bezetten na de val van Constintinopel in 1453 zowat de hele Balkan. De Moren in Spanje hingen nog in de touwen nadat in 1492 de Reconquista voltooid was. In de Christelijke wereld stonden de katholieken en de protestanten elkaar naar het leven. En de joden hadden het al helemaal te verduren. Te midden van dit alles bewaarde Erasmus een doordachte en erudiete instelling van nuchterheid, vrede, relativering en humor. Dat blijkt uit de enorme hoeveelheid geschriften die hij nagelaten heeft, zoals op het gebied van opvoeding, onderwijs en burgerschap zoloft weight gain. Die werken in de tegenwoordige tijd nog door. Vooral zijn Lof der Zotheid spreekt nog steeds tot de verbeelding van velen. Erasmus inzichten zijn dan ook nog steeds heel actueel, voor de wereld, voor Nederland en voor Rotterdam, de stad waar Erasmus zijn vroegste en belangrijkste levensfase heeft doorgemaakt.

Voor meer informatie en kaartverkoop

http://www.dedoelen.nl/nl/concerten/agenda/5982/jordi_savall_ensembles/erasmus_was_hier/

Andree van Es, ex-wethouder van Amsterdan heeft ooit gepleit voor meer hoffelijkheid op straat. Dit is een zaak van lange adem dat een breed en divers repertoire aan initiatieven en maatregelen vergt. Is het niet iets voor de Hogeschool van Rotterdam om hierover een even bruikbaar als wetenschappelijk onderbouwd advies op te stellen?

Meisjes horen zich niet bedreigd en beledigd voelen door groepjes jongens, maar zich door hen juist veilig en beschermd weten. Dat is de norm. Hoffelijkheid is voor Rotterdam bij uitstek een kenmerk waarin de stad zich zou moeten onderscheiden. We zijn per slot van rekening toch allemaal inwoners van de stad van Erasmus?